یاران مومه وند

بنام خدای توانا وآگاه

اینجانب حاج حسین آزادبخت موموند خبر نگار بلوطستان در کوهدشت

درمورخه 30 /1 97 به همراه آقای سجاد آزادبخت دانشجوی دکترای زمین شناسی در سفری کوتا جهت دیدن سد باستانی دره تنگه گراز یا (وراز ) در شمال کوهدشت رفتیم تنگه ایی بسیار زیبا ودیدنی است ودر نزدیکی روستای رشید آباد می باشد نام این روستا از اسم بزرگ مردی از ایل موموند نشات گرفته اومرحوم محمدرشید خان طهماسبی موموند بزرگ این روستا بوده که از بزرگان دلفان واز نسل طهماسب خان موموند واونوه ی سردار رشید ونام آور وسلحشور ایل میربگ حاج علی خان موموند است محمد رشید خان از بزرگان دلفان وترهان می باشد که در بین مردم این دوشهرستان مورداحترام بود از جانب حکومت مرکزی نیز مورد توجه بودند محمد رشیدخان طهماسبی انسانی نجیب ومحترم وخداشناس وبزرگ بود که در بین بزرگان جایگاهی والا داشت این بزرگ مرد وفرزندانش در این محل دارای املاک کشاورزی زیادی بوده است که اکنون در اختیار فرزندانش می باشدوهمه به کار کشاورزی مشغول هستند فرزندانش نیز از محترمین منطقه می باشند که بامردم ترهان دلفان خویشاوندی زیادی دارند بعداز یادی خیری که از آن بزرگ مردکردیم که خدای رحمان روح اورا موردرحمت خود قراردهد واورا بیاموزد آمین

 

برمی گردیم به سفرمان به تنگه گراز که همراه دوست بسیار خوبم به آن محل رفتیم

به چندجای تاریخی سرزدیم ودر ساعت چهار بعداز ظهر به دیدن آثار سد باستانی تنگه گراز ( وراز)درشمال شرقی کوهدشت رفتیم پس از وارد شدن به روستای رشید آباد در پائین سد ماشین را در آن روستا در منزل خواهر دکتر سجاد آزادبخت که ساکن آن روستا بود قرار دادیم وپیاده به راه اقتادیم پس از طی حدود یک کیلومترراه رفتیم تا به آنجا رسیدیم وبا د یدن محل زیبای سد تعدادی عکس از دیواره آن گرفتیم ودر مسیر کانال آبرسانی سمت چپ در سینه کوه پیش رفتیم تا به انتهای محل آب گیری سد رسیدیم وبا دیدن انتها دریاچه متوجه شدیم که در آن جا از سمت چپ وراست دریاچه دوکانال آبرسانی به دوطرف دره در سینه کش کوه برای آب رسانی به دشت های پائین دست احداث   شده این سد در حال حاضر قسمت بیشتر دیوار آن تخریب شده ولی مقدار زیادی از آن پا بر جا است

و حدود 2متر از دیواره سد به دست انسان از سمت غرب جهت عبور آب خراب شد وبیشتر دیوار سد باز توسط انسان خراب شد وبه تازگی هم از سنگ های آن برداشته شده که در عکس معلوم می باشد و طول دیوار سد با دوتا بازوی چپ وراست آن حدودن یکصد پنجاه متر به نظر می رسد وبه طور حتم طول بلندای آن بیش از پنجاه متر می بوده که از دیوارداخلی آن مقدار زیادی باقی است

اگر کار شناس باستان شناسی از آن باز دید می کرد شاید علت خراب شدن آن معلوم می شد دریاچه سد خالی از آب می باشد آ بی در حدود پنج یا چها ر انج در گودالی که وسیله سیل آب ایجاد شده در حال حرکت به سمت روستای رشید آباد می باشد که مورد استفاده اهالی همان روستا جهت آب یاری درختان میوه می رود ولی در زمان آباد بودن این سد دشت پائین روستا از دوطرف غرب وشرق مورد آب یاری قرارمی گرفته وتمام دشت را آب یاری کرده ما مسیر عبور کانال های عبور آب در غرب وشرق این سد را مشاهده کردیم که در سینه کش کوه عبور داده اند با یک معماری بسیار دقیق مصالح سد تماما از سنگ وساروج بوده طول دریاچه بنظر می رسد درحدود سیصد پنجاه تا چهار صدمتربوده وعرض آن که با دیوار سنگی احداث شده تا سینه کش کوه از دو طر ف بالا رفته است واما

در سال 1380 شمسی

توسط موسسه فرهنگی ویکی پدیا دانشنامه آزاد این سد بدون کارشناسی زمان ساخت آن را به پس از اسلام آورده و بتاریخ 10 مهرماه سال 1380 به ثبت رساند و چنین آورده اند که سد تنگ دره گراز مربوط دورهای تاریخی پس از اسلام است ودر شهرستان کوهدشت .روستای دره گراز واقع شده است واین اثر در تاریخ 10 مهر1380 با شماره ثبت 3954به عنوان یکی از آثار ملی ایران بثت رسیده است

ومنابع را آورده 1 .«دانشنامه تاریخ معماری ایران شهر » .سازمان میراث فرهنگی وگردشگری ایران .

این یک مقاله خرد پیرامون یکی از آثار باستانی است . با گسترش آن در چند جا اشاره دارد که تاریخ ساخت سد در دوره پس از اسلام می باشد

دوستان نویسنده محترم در این مقاله تعین نکرده که در کدامین حکومت های پس از اسلام در ایران زمین از زمان عمرابن خطاب خلیفه ویا خلفای عباسی که سالیان درازی بر این سر زمین ویران شده حکومت داشتند ویا حکومت های محلی مانند اتابکان لر کوچک که در لرستان طبق تاریخ گزیده از سال 575 توسط شجاع الدین خورشید پایه گذارآن سلسله بوده تا سال 1006 قمری که آخرین آنان سردار رشید لر بنام شاهوردیخان دریک جنگ خونین با تمام خانواده اش ودیگر سران لرستان در پا چنار خرم آباد به دستور شاه عباس صفوی که بنام کبیرآمده به قتل رسیدند ویا در زمان خوارزمشاهیان ویا منظور نویسنده عزیز دردورانهای ویرانگری مغولان وتیموریان بوده که برای مردمان این ولایت چنین کار مهمی انجام دادند ویا درزمان شاهان صفوی ویا شاهان قاجار ویا پهلوی چنین یار ویاورمردم لرستان بودند که برای قوم لردر این مکان به یادگار این سد را ساختند

آنان فقط توانستند لرستان را در هر دور ویران کنند هرکدام از شما بهتر ازمن می دانید که بعداز حمله سپاه عمرابن خطاب خلیفه گرامی برایران زمین چه آمده است ویا درچندین سده که خلفای عباسی برایران فرمانروایی داشت چه کردند ویا در حمله مغول به فرماندهی چنگیز خان چه کرد وچه بلایی بر مردم ایران آوردند و یا تیمور لنگ بنام میر داماد چه برسر مردمان لرستان آورد

دوستان کتاب تاریخ گزیده می نویسد که در حمله تیمورلنگ به خرم آباد مرکز لرکوچک آن را با خاک یک سان کردند و در آخر آن را غمکده نامیداند آیا توسط این حکومتها برای مردمان ساکن در منطقه کوهدشت چنین سدی را یجاد کردند؟ نه درست نیست این گفتارها

دوستان صدها سال پیش از این اسم سد تنگه گراز در بین اهالی ترهان به سد گور یا گبر معروف بوده چرا در این باب تحقیق وبررسی لازم بعمل نیامده تا روشن شود مربوط به کدامین دوره از تاریخ می باشد

حتمن تعدادی قبر گبرها می بوده، باید تحقیق می شد، می گویند در هر قبر یک گبر حداقل دوکاسه موجود هست چون آن نوسنده محترم با منطقه آشنا نبوده کار خودرا آسان کرده ونوشته مربوط به دوره پس ازاسلام می باشد ودیگر نیازی به بررسی و تحقیق ندیده است.

از کجا معلوم است که در این دره تنگ گراز قبرستان گبرها نبوده باشد، باید بررسی بیشتری صورت می گرفت با توجه به اینکه در دوطرف دریاچه سد در آن روزگاران دوشهرک ویا دوروستا ی بزرگ ساکن بوده اند اگر از بلندای سمت غرب دریاچه سد دیدارکنید متوجه آثار ساختمانهای فرارانی می شوید که در زمان های دور، محلی آباد بوده که بر اثر حوادثی ویران شده اند و حتی آثار مکانی مقدس موجود است که جایگاه عبادت مردمان آن زمان بوده که توسط انسانها ویران شده است وحال هم با ایجاد دیواری بصورت سنگ چین های دستی مکانی را هم فراهم کرده اند که ریش سفیدان وزنان وکودکان به آن محل می روند که زیارت کنند وبا خود چیز های هم می برند به عنوان نذر در آن جاقرار می دهند مانند نان مخصوصی بنام گرده ویا پارچه های سبز ورنگی در آن جا قرار می دهند وآثار زیرساخت ساختمان این مکان هنوز پیدا است که محلی بزرگ بوده و می گویند این جای نشستن یکی از پیشوایان اهل حق بوده که به نظر افراد آگاه این مکان جایگاه عبادت زرتشتیان بوده است.

در پائین سد آثار دو دستگاه آسیاب آبی موجود است ودر سمت چپ کانال آب رسانی درخت چناری قد افراشته که نشان از آن دارد که در این مسیر نیز درختان زیاد بوده که توسط انسان از بین رفتند

عزیزان، نویسنده ارجمند فقط شنیده که سدی از زمانهای دور در این منطقه هست با پرسش از دوستان هم فکر وهم سن سال خود راه کوتا و راحت را انتخاب کرده وبانوشته ای کوتاه کار خود را آسان کرده و بررسی وتحقیق را کنار گذاشته، چون بررسی وتحقیق آنان را به سمت وسوی گبرها هدایت می کرد و چنین می اندیشند که گبر یعنی بی دین وخدانشناس ویا مجوس ولی باور ندارندکه به مردمان ایران قبل از اسلام گبر ویامجوس می گویند گبریان در زمان حضرت زرتشت آئین اورا پذیرفتند وبه یکتا پرستی روی آوردن از موضوع دور نشویم

معماری این سد برعکس تمام سدهای ساخته شده، است دیواره دوطرف سد سمت راست وچپ بطور هر دو بازوی آن به سمت عقب کشیده شده اند، مانند بال کبوتر در وقت پرواز و در انتهای دریاچه به کوهی صخره ای بلندی خورده که بلندای آن بیش از هزار متر است این سد بنظر می رسد که مربوط به پیش از اسلام بوده و شاید خیلی دورتر، چون من در تاریخ گزیده دیده ام که نوشته کوهدشت یا کورشت ویا کورست در زمان های دور شهر ی بزرگ وآباد بوده ولی حال خراب شده است.

دریاچه کوچک پشت سد بسیار زیبا بوده، چرا؟ چون ما وقتی به سمت روستا از طرف غرب سد برگشتیم متوجه آثار ساختمان های زیادی در بلندای تپه مانندی شدیم که با سنگ وساروج ساخته شده اند. پایه دیوار آنها پیدا بود و نشانی نیز از برج مانندی هم در اطراف آن جا دیدیم ولی در طول زمان آن دیوار ها تخریب شده اند وشاید مقداری از آن دیوارها در دل زمین باشد به نظر می رسد که درحدود بیش از یکصد خانه در آن محل بوده وهر چه به سمت روستا پیش رفتیم این آثار در جاهای مخصوص مشاهده شد وحتی در چند نقطه آن بتارگی ها گودال هایی حفر شده بود معلوم بود که کسی ویا کسانی دنبال چیز ی بوده، خوب بود که سازمان میراث فرهنگی از این محل دیدن می کرد وتمام جهت های این سد را بررسی می نمود ودر این باره بررسی ها ی لازم را به کارمی گرفتند آن وقت اقدام به نتیجه گیری می کردند که اگر چناچه این آثار مورد تائید قرارمی گرفت اقدامات بعدی انجام می دادند واین سد محلی بسیار زیبا ودیدنی برای گردشگری در دامنه کوه گراز (وراز ) فراهم می شد که در زندگی آن اهالی نیز تائیر   بسیار خوبی ایجاد می کرد حال توجه عزیزان را به دیدن عکس هایی که از سد واطراف آن گرفتیم  می بریم  

 

.باقیمانده قسمتی پایه دیوارسد پائیی نگارنده در بالایی آن

 

پایه دوبازوی دیوار سد را مشاهده می کنید که به سینه کوه کشیده شده اند هر چه روبه بالا می روی دیده می شو

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

.

 

62

نویسنده مطلب : حاج حسین آزادبخت | تاریخ مطلب : چهارشنبه 05 اردیبهشت 1397 | تعداد بازدید : 1391 | نظرات(0)